église et le monastère dominicain
Zdania na temat tego, kiedy Dominikanie trafili do Ząbkowic są podzielone. Niektórzy historycy uważają, że ząbkowicki klasztor Dominikanów został założony już w 1221 r. a więc wiele lat przed założeniem Ząbkowic. Inni twierdzą, że Dominikanie przybyli na te tereny około 1280 r. Przypuszcza się, że zakonnicy przybyli do Ząbkowic z pobliskiego Przyłęku, gdy miasto utraciło swoje znaczenie na rzecz nowo założonego ośrodka.
Sam zakon został założony przez świętego Dominika na początku XIII stulecia w południowej Francji. Celem Dominikanów miała być walka z szerzącą się wówczas na terenach Europy Zachodniej herezją poprzez głoszenie kazań, działalność edukacyjną oraz katechizację ludności. Ubiór Dominikanów stanowił biały wełniany habit, szkaplerz oraz czarny płaszcz ze szpiczastym kapturem. Po zatwierdzeniu reguły nowego zgromadzenia przez papieża Honoriusza, Dominikanie bardzo szybko rozwinęli swoją działalność we Francji, Włoszech i Hiszpanii. Tuż po założeniu nowego zgromadzenia do rzymskiej filii zakonu wstąpili dwaj Ślązacy, którzy otrzymali habit z rąk samego świętego Dominika. Wkrótce po złożeniu ślubów, zgodnie z wolą założyciela zostali wysłani do swej ojczyzny z misją założenia tu klasztoru.
Pierwszą pewną datą w historii ząbkowickiego klasztoru jest rok 1302, kiedy to w dokumentach wyraźnie wspomina się istnienie kościoła Dominikanów w Ząbkowicach. W dokumencie datowanym na 14.10.1302 r tutejszy proboszcz zeznaje, że zmarły Herman, sołtys Ząbkowic na łożu śmierci zapisał jemu i jego następcą czwartą część czynszów. Natomiast jego syn, obecny sołtys Arnold obiecuje przekazywać trzecią część czynszu z ław szewskich. W zamian Dominikanie mieli w wigilię i wieczór dnia śmierci jego rodziców odprawiać w kościele nabożeństwo żałobne za ich dusze.
Początkowo ojcowie mieszkali w prywatnym domu. Dopiero później rozpoczęła się budowa zabudowań klasztornej, wspierana licznymi ofiarami mieszkającej tu ludności: Polaków, Czechów i Ślązaków. Budowę w sposób szczególny wspierał książę Bolko.
W pierwszych latach zakon Dominikanów w Ząbkowicach należał do prowincji niemieckiej. Później przeszedł na pewien czas pod władanie prowincji polskiej. Sporą grupę wśród zakonników stanowili Polacy, o czym świadczą nazwiska zapisane w klasztornych księgach. Szybko zyskali przychylność mieszkańców, ponieważ, jak twierdzi o. Hieronim Wilms, autor monografii klasztoru „głoszone przez nich kazania w języku polskim i niemieckim bardziej przemawiały do prostego ludu niż msze odprawiane po łacinie przez pozostałe duchowieństwo”.
Od 1419 roku rada miejska przekazywała corocznie klasztorowi w dniu Wszystkich Świętych 2 zwoje białego sukna oraz beczkę śledzi.
Le 1428 roku kościół i klasztor zostały spalone przez husytów.
Le 1445 roku król czeski Władysław rozpoczął odbudowę klasztoru, nieco wcześniej odbudowano kościół.
Le 1452 roku zakon otrzymał od Marcina Zimmermanna ogród przed bramą ziębicką, za co miał obowiązek odprawić 30 mszy za rodzinę darczyńcy. Okres ten był dla ząbkowickich Dominikanów szczególnie pomyślny, ponieważ w 1455 roku szczególną pieczę nad klasztorem objął sam król czeski i węgierski Władysław.
Rok później klasztor otrzymał drugi ogród przy górze szubienicznej. Trzeci ogród przed bramą lochową zakupił konwent kilka lat później. Le 1746 roku ogród został zamieniony na staw rybny.
Le 1515 roku następuje gruntowna przebudowa klasztoru.
Le 1536 roku umiera książę Karol. jego czterej synowie przechodzą na protestantyzm. Le 1541 roku klasztor Dominikanów zostaje zamknięty. W tym czasie w klasztorze zamieszkiwało jeszcze dwóch ojców Dominikanów (en 1534 roku było ich ośmiu). Rok później obiekt wraz z całym majątkiem zostaje przekazany miastu z zastrzeżeniem, że z dochodów klasztornych miasto zapewni pozostałym jeszcze dwóm ojcom Dominikanom dożywotnie mieszkanie, odzież i utrzymanie. Rada miejska zamieniła klasztorną piekarnię na stajnie a cele na izby czeladne. Kościół został zamknięty. Magistrat nakazał uprzątnięcie świątyni i przystosowanie jej do odprawiania nabożeństw ewangelickich.
Pierwsze nabożeństwo ewangelickie odprawił w kościele diakon Marcin Hennig dnia 28 Octobre 1546 année. Le 1586 roku do kościoła zakupiono organy. W tym czasie poszczególne cechy miejskie ustawiły nowe ławki dla swoich członków.
Le 1626 roku po zwycięstwie w wojnie 30 – letniej cesarz Ferdynand II zażądał zwrócenia katolikom wszystkich zabranych im przez protestantów dóbr i majątków. Rada miejska ostro sprzeciwiła się oddaniu klasztoru dominikańskiego w Ząbkowicach, ustąpiła jednak, gdy w 1629 roku cesarz wydał tzw. edykt restytucyjny. Jeszcze w tym samym roku jezuita Hölzel – nowy katolicki proboszcz, przejął klasztor i obsadził go na nowo trzema Dominikanami, jednak rozmowy dotyczące zwrotu dóbr pomiędzy katolikami i ewangelikami ciągnęły się jeszcze przez następne 30 ans. Trzy lata później w klasztorze wybuchł groźny pożar, który zniszczył zabudowania. Le 1639 roku klasztor zostaje częściowo odbudowany, jednak prawdziwa odbudowa zniszczonych ogniem budynków rozpoczęła się dopiero w 1655 roku za czasów przeora ojca Remigiusza. Ząbkowicki kronikarz dr. Kopietz tak wspomina owe wydarzenia: „W roku 1655 rozpoczął ówczesny przeor klasztoru ojciec Remigiusz odbudowywać zniszczony pożarem 1632 roku klasztor i kościół, w czym pomagali mu cesarz Leopold, ówczesny książę ziębicki Jan i miasto. Naprzód ukończono i pokryto przednią część kościoła a na dachu zbudowano wieżę, w której gałce 30 lipca umieszczono dokument następującej treści: „Roku 1655 wtorek po św. Jakubie Apostole Dom Boży św. Krzyża w klasztorze Dominikańskim w książęcym mieście Auersbergów Frankenstein za papieża Aleksandra VII i pobożnego cesarza Ferdynanda III pokryty dachem z wieżą, otrzymał nowe dzwony i gałkę.
Podwórze klasztorne nazywane było Placem Solnym, natomiast uliczka prowadząca od klasztoru wzdłuż murów miejskich nazywała się ulica Solna. Miasto Frankenstein otrzymało od księcia Bolka I prawo składu soli w 1298 année. Na dziedzińcu klasztornym kupcy składowali przywieziony do miasta towar. Nazwa zachowała się również po zniesieniu monopolu solnego w 1867 année.
Prace wykonane podczas przebudowy kościoła i klasztoru w latach 1655 - 87 okazały się jednak nietrwałe, ponieważ rok po zakończeniu prac, dokładnie zaś 16 août 1688 roku zawaliła się przednia część kościoła. Kolejna przebudowa po zawaleniu ściany znów ciągnęła się bardzo długo, rozpoczęła się rok po katastrofie i trwała aż do 1701 année. Nowa wieża została wybudowana dopiero w 1714 année.
Le 1724 roku kościół otrzymał dwa nowe dzwony. Pierwszy z nich ważył 3,5 cetnara (1cetnar – 50 kg), drugi 0,5 cetnara. Le 1702 roku Jan Siehe darował na wystawienie głównego ołtarza 200 talars, pod warunkiem, że on i jego żona zostaną pochowani w kościele.
Nie był to jednak koniec serii nieszczęść.
Trzęsienie ziemi które wystąpiło o północy 27 Janvier 1737 roku uszkodziło wieżę i sklepienie kościoła, na skutek czego niedawno wybudowaną wieżę trzeba było rozebrać. Odbudowano ją w 1738 année. Nowy ołtarz główny stanął w kościele w 1743 année. Niestety, 35 lat później, dokładnie zaś 30 juillet 1778 roku ołtarz został w znacznym stopniu uszkodzony na skutek uderzenia pioruna.
W międzyczasie Śląsk przeszedł pod panowanie pruskie. Podczas wojny siedmioletniej do klasztoru przyniesiono chorego kapitana regimentu 54 – letniego Henryka von Demmen, który zmarł i został pochowany w kościele pod chórem.
Le 1810 roku król pruski Fryderyk Wilhelm III wydał edykt na mocy którego na terenie Prus zostały skasowane wszystkie klasztory z wyjątkiem tych, które zajmowały się pielęgnacją chorych i opieką nad sierotami. Los ten spotkał naturalnie również ząbkowicki klasztor Dominikanów. Początkowo ojcom zostawiono kościół, w którym były odprawiane nabożeństwa, pozwolono im również tymczasowo mieszkać w budynkach klasztornych. Magistrat i mieszczaństwo zwrócili się do władz o pozostawienie katolikom kościoła, jednak główna komisja do spraw likwidacji kościołów i klasztorów na Śląsku w marcu 1811 roku odpowiedziała, że
„przytoczone racje są zupełnie niewystarczające do usprawiedliwienia prośby o założenie drugiej parafii katolickiej w Ząbkowicach, względnie o pozostawienie kościoła. Każdy oświecony i poważnie myślący katolik musi uznać szkodliwość częstych nabożeństw w tym kościele dla parafii, poprzez odciąganie mnóstwa katolików od służby Bożej w parafii… Jeżeli tylko nabożeństwa w parafii będą należycie podzielone, to nie zabraknie miejsca dla nikogo. Mieszczaństwo pożałowałoby niebawem swego kroku, poznawszy niezawodnie, że w obecnych ciężkich czasach jest rzeczą niepożyteczną a nawet szkodliwą zakładanie nowych parafii. Państwo w żadnym wypadku nie pokryje kosztów utrzymania kościoła i duchownych … jeżeli zaś gmina chce wziąć na siebie i ponosić koszta oraz wykazać, że może to uczynić bez rujnowania jej członków, to sprawa zostanie przekazana wyższym władzom do rozpatrzenia.”
Magistrat zadeklarował bezwzględną gotowość utrzymania kościoła i duchownych, stwierdzając, że obejdzie się bez pomocy finansowej państwa. Niestety, ten krok był daremny.
W owych czasach gmina ewangelicka w Ząbkowicach liczyła 300 osób. Do tego dochodzili również wojskowi oraz mieszkańcy okolicznych wsi – łącznie około 800 - 1000 osób. Nabożeństwa ewangelickie odbywały się w „Schmetterhausie” obok ratusza w sali położonej nad jatkami mięsnymi. Dlatego też ewangelicka rada kościelna wystosowała 8 kwietnia do komisji likwidacyjnej pismo o przekazanie jej praw do użytkowania kościoła wspólnie z katolikami, co byłoby okazją do zbliżenia pomiędzy oboma wyznaniami oraz zmniejszałoby koszty utrzymania kościoła poprzez rozłożenie wydatków pomiędzy obie wspólnoty. 19 décembre 1814 roku oddano na własność kościół i klasztor dominikański „cywilnej i wojskowej” gminie ewangelickiej (w mieście istniał wtedy garnizon). W kościele miały być odprawiane nabożeństwa, w klasztorze zaś miała powstać szkoła wojskowa.
Magistrat próbował odwołać się od tej decyzji, zwracając się bezpośrednio do króla i przekonując, że małej gminie ewangelickiej trudno będzie utrzymać tak duże obiekty, jednak bezskutecznie. 31 juillet 1815 roku we Wrocławiu uznano, że nie ma co dłużej zwlekać z przekazaniem kościoła protestantom, aby jednak zapobiec niepokojom wśród miejscowej ludności polecono, by zamknięcia kościoła dokonano z wszelką przezornością. 23 sierpnia protokolarnie oznajmiono ówczesnemu przeorowi o. Wincentemu Nitschke, że następnego dnia ma odprawić ostatnią mszę, a gdy ludzie wyjdą z kościoła, ma go zamknąć spokojnie jak zazwyczaj a klucze odnieść do burmistrza Polenza. O zamknięciu kościoła ma zachować ścisłe milczenie. Zakonnicy częściowo zostali przeniesieni do klasztorów za granicą, częściowo z racji podeszłego wieku odesłani na emeryturę. Figury świętych dominikańskich, które stały na placu przed kościołem, zakupiła gmina katolicka i ustawiła przed szkoła katolicką w Sadlnie, gdzie stały do około 2000 année. Po zdewastowaniu figur przeniesiono je do ząbkowickiej Izby Pamiątek Regionalnych.
Ostatni mnich zmarł w 1816 année. Kamień grobowy wmurowany w mur cmentarny na lewo od bramy wejściowej głosi: „Tu spoczywa wielebny o. Ludovicus Herzog, członek tutejszego zlikwidowanego klasztoru dominikańskiego, urodzony we Freystadt na Dolnym Śląsku16 sierpnia 1728 année, marł 2 czerwca 1816 roku w wieku 87 ans, 9 miesięcy, 16 dni. Niech spoczywa w pokoju.
Kościół został przejęty przez ewangelików 16 Octobre 1815 année. Z wnętrza świątyni usunięto wszystkie ruchome rzeczy oraz rozbito ołtarze. Klasztor został przebudowany na mieszkanie pastora, kantora, kościelnego oraz pomieszczenia szkoły ewangelickiej, którą przeniesiono tam w 1816 année (szkoła mieściła się tu do 1865 année.
Le 1832 roku wybudowano nową wieżę, nowy dach oraz ufundowano nowe dzwony. Zakrystia oraz chrzcielnica pochodzą z 1865 année. Le 1894 roku zakupiono nowe organy. Dzwony zostały zabrane podczas I wojny światowej. Nowe ufundowano w 23 Mai 1925 année.
Obiekt był użytkowany przez gminę protestancką do końca II wojny światowej. Le 1926 roku rozpoczęto generalny remont świątyni.
Le 1946 roku klasztor podominikański przejęły siostry Franciszkanki ze Lwowa. Obecnie zakon nosi nazwę Mniszki Klaryski od Wieczystej Adoracji.
Historia Męczenników Dominikańskich
Od pierwszych dni swego pobytu w Ząbkowicach Dominikanie rozpoczęli gorliwą pracę na rzecz miejscowej ludności. W swym kościele odprawiali nabożeństwa, podczas których głosili kazania i prowadzili katechizację wiernych. Organizowali procesje, opiekowali się chorymi. Byli spowiednikami ludzi prostych, zamożnych mieszczan oraz rodzin książęcych i szlacheckich. W drugiej połowie XIV wieku doszło do gwałtownego załamania się życia religijnego w całej Europie. Źródła mówią o upadku obyczajów w kościele, wśród duchownych i zakonników. W końcu stulecia kościół zdecydował się na przeprowadzenie gruntownej reformy. Objęła ona również ząbkowicki klasztor Dominikanów. Było już jednak za późno.
W czasie, gdy święci mężowie w Ząbkowicach pracowali nad odnową życia zakonnego, w Czechach narodził się ruch husytów zapoczątkowany przez Jana Husa, zakonnika urodzonego w 1369 roku w południowych Czechach. Hus kształcił się na uniwersytecie w Pradze, założonym przez Karola IV. Le 1400 roku przyjął święcenia kapłańskie. Odtąd z wielką gorliwością głosił kazania występując przeciwko nadużyciom i zgorszeniu występującym w kościele. Szybko zyskał liczne grono zwolenników nie tylko wśród ludu, lecz również wśród możnych tego świata, kapłanów i kościelnych dostojników. Wkrótce nauki głoszone przez Husa zaczęły zagrażać jedności kościoła. Na żądanie cesarza Zygmunta w Konstancji zwołano konsylium, na którym Hus miał stawić się, by bronić swoich przekonań. Nie udało mu się jednak nakłonić zebranych do przyznania racji jego tezom. Hus został uznany za heretyka, przekazany władzom świeckim i spalony na stosie 6 juillet 1415 année. Zwolennicy Husa uznali go za męczennika i przystąpili do ataku. Wielu z nich w straceniu reformatora dostrzegało również aspekt polityczny. Husyci rabowali kościoły, niszczyli bezcenne dzieła sztuki, mordowali duchownych i ludność świecką. Wkrótce zwolennicy nauk Jana Husa wdarli się poza granice Czech. Le 1425 roku po raz pierwszy splądrowali teren hrabstwa kłodzkiego, niszcząc katolickie świątynie i klasztory. Le 1426 roku husyci wdarli się do Krzeszowa, gdzie zamordowali 70 cysterskich mnichów. Dwa lata później w odwecie za akcję antyhusycką, której przewodził książę Jan ziębicki wkroczyli na jego ziemie.
W momencie, gdy mieszkańcy ziemi ząbkowickiej zdali sobie sprawę, że im również może grozić niebezpieczeństwo ze strony husytów, ziębicki książę Jan zawarł umowę z Głogowem. Pakt ów miał na celu wzajemną obronę przeciwko najazdom rabusiów. Nie uchroniło to jednak miasta i jego mieszkańców przed tragicznym losem. Przez wiele miesięcy Ząbkowice z racji swego położenia, były oszczędzane. Jednak w marcu 1428 roku ogromne hordy husytów powracające do Czech stanęły u wrót miasta.
Trudno dziś ustalić dokładnie dzień, w którym husyci wtargnęli do Ząbkowic, ponieważ archiwa klasztorne uległy zniszczeniu. Przyczyniły się do tego liczne dziejowe zawieruchy: reformacja w XVI wieku, sekularyzacja zakonów pruskich w 1810 roku i II wojna światowa. W różnych zapisach można spotkać daty, których rozpiętość waha się od 11 marca do 16 Mai 1428 année. Niektóre źródła podają, że dramat mieszkańców miasta rozegrał się 20 marca w sobotę przed niedzielą palmową.
Powołując się na jednego z najwybitniejszych historyków Ząbkowic Śląskich, Franza Toennigesa, można stwierdzić, że w świetle najnowszych badań najbardziej prawdopodobną datą tragicznych wydarzeń, których ofiarą padli mieszkańcy miasta w 1428 année, jest Wielki Piątek, 2 kwietnia. Najprawdopodobniej tego właśnie dnia husyci wkroczyli do miasta.
W tym czasie drużyny rycerskie, et les hommes qui étaient en mesure de porter les armes étaient avec le prince Jan dans le domaine,,pl,Les nouvelles de la reddition passée à Otmuchów et Paczków ont privé les habitants de Ząbkowice du courage,,pl,A la nouvelle de l'approche de l'armée hussite, la majorité des citadins a décidé de chercher un sauvetage dans leur fuite,,pl,Parmi les réfugiés se trouvaient le curé de Zaobkowicki de Maternus Nympke et la majorité des frères dominicains.,,pl,Seuls deux moines soutenant Mikołaj Carpentarius et le père Jan Buda sont restés au monastère,,pl,qui a décidé de servir les résidents restants d'une manière spirituelle et de défendre l'église et le monastère,,pl. Wieści o wcześniejszym poddaniu się Otmuchowa i Paczkowa odebrały mieszkańcom Ząbkowic resztki odwagi. Na wieść o zbliżających się wojskach husyckich większość mieszczan postanowiła szukać ratunku w ucieczce. Wśród uciekinierów znaleźli się również ówczesny ząbkowicki proboszcz Maternus Nympke oraz większość dominikańskich zakonników. W klasztorze pozostali jedynie dwaj zakonnicy podprzeor Mikołaj Carpentarius oraz ojciec Jan Buda, którzy postanowili do końca służyć pozostałym w mieście mieszkańcom pomocą duchową oraz bronić kościoła i klasztoru.
Lorsque les Hussites envahirent l'église et commencèrent leur travail dévastateur, les deux religieux courageux protestèrent contre eux,,pl,rappelant aux envahisseurs d'une vraie science de l'église et reprochant les crimes,,pl,qu'ils ont commis,,pl,Le courage des Dominicains a rendu furieux les assaillants,,pl,D'abord, ils ont battu les clubs avec leurs clubs à la mort de leur père, Jan Buda,,pl,Son corps a été coupé avec de petites épées et dispersés autour de la cour du monastère,,pl,Puis, à l'entrée du cimetière, les Hussites ont arrangé une pile d'images volées dans l'église,,pl,figures de saints et autres objets d'église,,pl,Sur cette pile, ils ont attaché et brûlé le prieur de Nicolas,,pl,Les sources font rapport,,pl, przypominając najeźdźcom o prawdziwej nauce kościoła oraz wypominając zbrodnie, których się dopuścili. Odwaga Dominikanów rozsierdziła napastników. Najpierw zatłukli maczugami na śmierć ojca Jana Budę. Jego ciało posiekano mieczami na drobne kawałki i rozrzucono po dziedzińcu klasztornym. Następnie przy wejściu na cmentarz husyci ułożyli stos ze zrabowanych z kościoła obrazów, figur świętych i innych kościelnych przedmiotów. Na tym stosie przywiązali i spalili przeora Mikołaja. Źródła donoszą, que même parmi les flammes, le moine courageux a parlé à ses ravisseurs et a confessé sa foi,,pl,tant qu'il n'a pas abandonné le fantôme dans la fumée et le feu,,pl,Le troisième des martyrs dominicains,,pl,les diacres d'Andrzej Catoris ont été capturés par les Hussites lors de leur évasion,,pl,quand il a essayé de sortir de la ville,,pl,Ils ont attaché le diacre à l'une des ailes de la porte de la porte de Wrocław et l'ont abattu avec des arcs comme s'il s'agissait d'un bouclier vivant.,,pl,Il a également courageusement avoué sa foi,,pl,jusqu'à ce que l'un des coups de feu a percé son cœur,,pl,en outre,,pl, dopóki wśród dymu i ognia nie wyzionął ducha.
Trzeciego z dominikańskich męczenników, diakona Andrzeja Catorisa husyci złapali w czasie ucieczki, gdy usiłował wydostać się z miasta. Przywiązali diakona do jednego ze skrzydeł wrót bramy wrocławskiej i strzelali do niego z łuków jak do żywej tarczy. Również i on odważnie wyznawał swą wiarę, dopóki jedna ze strzał nie przebiła jego serca. Dodatkowo, Pour ridiculiser les tonsures portées par les Dominicains, les Hussites scalpèrent les trois martyrs et leurs écailles se déversèrent sur les lances et les portèrent autour de la ville comme un trophée,,pl,Ensuite, les Hussites ont procédé à la destruction de la ville,,pl,Un historien et chroniqueur bien connu de la région de Ząbkowice,,pl,J,,en,Kopietz décrit ces événements sanglants,,pl,« Les résidents,,pl,qui ne pouvait pas échapper,,pl,à genoux, ils ont demandé la grâce pour eux-mêmes et pour la ville,,pl,mais en vain,,pl,tous,,pl,indépendamment de l'âge et du sexe, ils ont été découpés,,pl,Enfants et personnes âgées,,pl,les hommes et les femmes ont connu le même sort,,pl,avec juste la différence,,pl,que certains ont été tués par des épées,,pl,d'autres avec des clubs,,pl,d'autres encore sont perforés par des lances,,pl,ou piétiné par des chevaux,,pl,La ville a été pillée et brûlée,,pl.
Następnie husyci przystąpili do zniszczenia miasta.
Znany historyk i kronikarz ziemi ząbkowickiej, J. Kopietz tak opisuje owe krwawe wydarzenia: „Mieszkańcy, którzy nie mogli uciec, klęcząc prosili o łaskę dla siebie i miasta, jednak na próżno. Wszyscy, bez względu na wiek i płeć zostali wycięci w pień. Dzieci i starców, mężczyzn i kobiety spotkał ten sam los, z tą tylko różnicą, że jedni zostali zabici mieczami, inni pałkami, jeszcze inni przebici dzidami, lub stratowani przez konie. Miasto zostało zrabowane i spalone. Ils ont été détruits dans les flammes,,pl,complété avant,,pl,église paroissiale,,pl,l'église dominicaine et la plupart des bâtiments résidentiels. "La plupart des bâtiments en bois de la ville ont été incendiés très rapidement,,pl,Beaucoup de résidents de la ville,,pl,qui s'est caché des envahisseurs dans les sous-sols de leurs maisons,,pl,elle est morte dans un incendie ou étouffé avec de la fumée,,pl,Après la destruction et le pillage de Ząbkowice, les Hussites sont allés à d'autres conquêtes,,pl,À la fin d'avril, ils ont atteint Środa Śląska et la banlieue de Wrocław,,pl,Raids sanglants ont cessé seulement dans,,pl,En entendant ça,,pl,que les envahisseurs sont partis,,pl,nous,,it,parmi les ząbkowiczans,,pl,qui a réussi à échapper à la ville,,pl: ukończony przed 13 laty kościół parafialny, kościół dominikański i większa część budynków mieszkalnych.” Drewniana w większości zabudowa miasta spłonęła bardzo szybko. Wielu spośród mieszkańców miasta, którzy ukryli się przed najeźdźcami w piwnicach swoich domów, zginęła podczas pożaru lub udusiła się dymem. Po zniszczeniu i splądrowaniu Ząbkowic husyci udali się na dalsze podboje. Pod koniec kwietnia dotarli do Środy Śląskiej i na przedmieścia Wrocławia. Krwawe najazdy ustały dopiero w 1440 année.
Na wieść o tym, że najeźdźcy odjechali, ci, spośród ząbkowiczan, którym udało się uciec z miasta, ils sont lentement rentrés chez eux,,pl,ou plutôt aux ruines et aux ruines,,pl,qui ont été laissés après l'invasion hussite,,pl,Ils ont trouvé le ravage beaucoup plus grand,,pl,qu'ils attendaient,,pl,Leur tâche principale consistait à enterrer les corps des parents assassinés,,pl,Les citadins retournant à Ząbkowice avec une grande sollicitude ont recueilli les restes mortels de trois Dominicains tués par les Hussites,,pl,Une plaque commémorative a été placée dans l'église de fortune,,pl,qui malheureusement n'a pas survécu jusqu'à nos jours,,pl,Une courte note placée dessus aurait été écrite quelques jours après l'invasion sanglante des Hussites,,pl,Le tableau a été placé juste au-dessus de la poitrine,,pl,dans lequel les reliques des martyrs étaient conservées,,pl, a raczej do ruin i zgliszcz, jakie zostały po najeździe husytów. Zastali spustoszenie o wiele większe, niż się spodziewali. Ich głównym zadaniem stało się grzebanie ciał pomordowanych bliskich. Powracający do Ząbkowic mieszczanie z wielką pieczołowitością pozbierali szczątki doczesne trzech Dominikanów zabitych przez husytów. W prowizorycznie odnowionym kościele umieszczono tablicę pamiątkową, która niestety nie zachowała się do naszych czasów. Umieszczona na niej krótka notatka została spisana ponoć już kilka dni po krwawym najeździe husytów. Tablica została umieszczona tuż nad skrzynią, w której były przechowywane relikwie męczenników, dans un tel endroit,,pl,par tout le monde,,pl,qui entrait dans l'église,,pl,il pouvait les voir librement et les adorer,,pl,Initialement, il a été retardé par la reconstruction du monastère et de l'église par crainte du retour des Hussites,,pl,Ce n'est qu'au milieu du XVe siècle que l'église et le monastère dominicains sont revenus à leur ancienne gloire,,pl,Les nouvelles sur les événements de cette époque se sont rapidement répandues dans toute la Silésie,,pl,Bientôt, elle a même atteint la République tchèque et l'Allemagne,,pl,L'héroïsme des Dominicains a également fait une grande impression sur les Hussites eux-mêmes,,pl,La vaillante défense de la foi jusqu'à la mort du martyr n'a pas empêché les barbares d'autres meurtres et atrocités.,,pl, by każdy, kto wchodził do kościoła, mógł je swobodnie obejrzeć i oddać im cześć. Początkowo zwlekano z odbudową klasztoru i kościoła w obawie przed powrotem husytów. Dopiero w połowie XV wieku kościół i klasztor dominikanów wróciły do dawnej świetności.
Wieść o ówczesnych wydarzeniach szybko rozniosła się po całym Śląsku. Wkrótce dotarła nawet do Czech i Niemiec. Bohaterstwo dominikanów wywarło ogromne wrażenie również na samych husytach. Mężna obrona wiary aż do męczeńskiej śmierci nie powstrzymały bynajmniej barbarzyńców od kolejnych mordów i okrucieństw. Certes, cependant, au moins certains d'entre eux ont beaucoup réfléchi,,pl,Ils ont déclaré,,pl,qu'un tel héros,,pl,comme le Père Nicolas ne le trouverait même pas dans ses rangs,,pl,ans après ces événements tragiques, le dominicain Jan Nider a négocié avec les dirigeants hussites en tant que légat pontifical adjoint,,pl,Il a entendu d'eux ensuite,,pl,homme si courageux,,pl,ce que le père Nicholas n'avait jamais vu avant ou après,,pl,Les reliques des trois martyrs dominicains étaient pratiquement adorées dès le début,,pl,ce qui peut être mis en évidence par le rapport envoyé au 17ème siècle par les habitants de Ząbkowice à Rome,,pl,Le diacre d'Andrzej a été comparé même à Saint Sébastien,,pl. Stwierdzili oni, że takiego bohatera, jak ojciec Mikołaj nie znaleźliby nawet w swoich szeregach.
10 lat po owych tragicznych wydarzeniach dominikanin Jan Nider jako zastępca legata papieskiego pertraktował z przywódcami husytów. Usłyszał od nich wtedy, że tak odważnego człowieka, jakim był ojciec Mikołaj nie widzieli ani nigdy przedtem ani nigdy potem.
Relikwie trzech dominikańskich męczenników praktycznie od początku otaczane były wielką czcią, czego dowodem może być sprawozdanie przesłane w XVII wieku przez mieszkańców Ząbkowic do Rzymu. Diakona Andrzeja porównywano nawet do świętego Sebastiana, parce que les deux martyrs sont morts de la même manière,,pl,de blessures infligées par des flèches,,pl,Les restes des martyrs se sont reposés dans l'église dominicaine jusqu'à la guerre,,pl,année,,pl,Puis une partie de la relique a été dispersée par les Suédois,,pl,reliquaire lors de la rénovation de l'église a été déplacé à la sacristie,,pl,Après trois ans,,pl,après la rénovation du temple, il est retourné à son lieu d'origine,,pl,Le monastère dominicain n'a pas évité la laïcisation,,pl,Après que les protestants ont pris le contrôle du temple, le temple était toujours visité par les catholiques,,pl,qui voulait honorer les reliques des martyrs,,pl,Pour mettre fin à ces pratiques,,pl,autorités municipales recommandées,,pl – od ran zadanych strzałami.
Szczątki męczenników spoczywały w kościele dominikańskim aż do czasów wojny 30 – letniej. Wtedy część relikwii została rozrzucona przez Szwedów. Le 1724 roku relikwiarz na czas remontu kościoła został przeniesiony do zakrystii. Po trzech latach, po zakończeniu renowacji świątyni wrócił na swoje pierwotne miejsce.
Le 1810 roku klasztor dominikanów nie uniknął sekularyzacji. Po przejęciu klasztoru przez protestantów świątynia nadal odwiedzana była przez katolików, którzy chcieli oddać cześć relikwiom męczenników. Aby położyć kres tym praktykom, władze miejskie poleciły w 1815 année pour déplacer les reliques à l'église paroissiale de St.,,pl,Prior Prior Wincenty Nitschke a célébré la dernière messe catholique,,pl,Juste après, l'église était fermée,,pl,Octobre Protestant Church College a repris les bâtiments,,pl,deux semaines plus tard, le premier service protestant y était tenu,,pl,Dans l'église de St.,,pl,Les reliques d'Anne ont été placées entre les deux piliers extérieurs de l'église,,pl,dans l'ancienne salle de la bibliothèque,,pl,appelé plus tard le "chœur des frères",,pl,C'était en fait une chapelle construite dans l'église,,pl,dans lequel les membres de la Confrérie de Marie,,pl,Plus tard, le reliquaire a été déplacé à la sacristie de l'église,,pl,où il a été stocké pendant des années,,pl. Anna. 24 août 1815 roku przeor Wincenty Nitschke odprawił ostatnią katolicką mszę. Zaraz potem kościół został zamknięty. 16 października Protestanckie Kolegium Kościelne zajęło budynki, dwa tygodnie później zostało w nim odprawione pierwsze nabożeństwo protestanckie. W kościele św. Anny relikwie umieszczono pomiędzy dwoma zewnętrznymi filarami kościoła, w dawnym pomieszczeniu bibliotecznym, zwanym później „chórem braci”. Była to właściwie dobudowana do kościoła kaplica, w której spotykali się członkowie Bractwa Maryjnego. Później relikwiarz przeniesiono do zakrystii kościoła, gdzie był przechowywany aż do lat 70 – ceux du vingtième siècle,,pl,en attendant,,pl,peu après la fin de la Seconde Guerre mondiale,,pl,Le Conseil national du Poviat à Ząbkowice a fait don des bâtiments de l'église et du monastère aux sœurs franciscaines,,pl,Mère Maria Antonina Pade avec ses soeurs et Józef Glabiszewski,,pl,créateur de la Chambre du souvenir de Ząbkowice,,pl,elle a cherché à déplacer les reliques de l'église de St.,,pl,Anna à leur place précédente,,pl,enfin,,pl,Avec le consentement des autorités municipales et ecclésiastiques, Józef Glabiszewski a déplacé personnellement un coffre lourdement endommagé et poussiéreux avec des reliques au monastère et l'a donné à la mère supérieure,,pl,Celui-ci les a immédiatement amenés dans la salle de réunion,,pl.
Tymczasem, wkrótce po zakończeniu II wojny światowej, 16 août 1946 r. Powiatowa Rada Narodowa w Ząbkowicach przekazała kościół oraz budynki klasztoru siostrom Franciszkankom. Od 1969 roku Matka Maria Antonina Pade wraz z siostrami oraz Józefem Glabiszewskim, twórcą ząbkowickiej Izby Pamiątek, zabiegała o przeniesienie relikwii z kościoła św. Anny na ich dawne miejsce. Wreszcie 30 Novembre 1970 r za zgodą władz miejskich i kościelnych Józef Glabiszewski osobiście przeniósł mocno zniszczoną i zakurzoną skrzynię z relikwiami do klasztoru i oddał matce przełożonej. Ta zaś niezwłocznie zaniosła je do sali zgromadzeń. Mère Marie Antoinette, avec sa soeur Maria Klara, a lavé les os avec une solution faite d'alcool et de vin,,pl,Un reliquaire en bois modeste a été rénové et ensuite placé dans le presbytère de l'église à côté de la porte de la sacristie,,pl,Depuis quelques années, un couple souhaitant garder l'anonymat, de Ząbkowice a décidé de financer un nouveau reliquaire,,pl,A cette époque, les sœurs ont mené le processus de béatification du fondateur de la Congrégation de Mère Marie de la Croix de Morawska,,pl,Les frères sont venus aux soeurs,,pl,prof,,en,Stefan Ryłko,,pl,qui a dirigé, entre autres, le processus de béatification de Jean-Paul II,,pl,Ks,,cs,Ryłko a entrepris de transférer les os des martyrs selon le droit canonique au nouveau reliquaire,,pl. Skromny drewniany relikwiarz odnowiono a następnie ustawiono w prezbiterium kościoła obok drzwi od zakrystii.
Le 2004 roku pewne pragnące zachować anonimowość małżeństwo z Ząbkowic postanowiło ufundować nowy relikwiarz. W tym czasie siostry prowadziły proces beatyfikacyjny założycielki zgromadzenia Matki Marii od Krzyża Morawskiej. Do sióstr przyjeżdżał ks. prof. Stefan Ryłko, który prowadził między innymi proces beatyfikacyjny Jana Pawła II. Ks. Ryłko podjął się przeniesienia kości męczenników zgodnie z prawem kanonicznym do nowego relikwiarza. A l'initiative des Soeurs, le doyen demanda à Mgr Ignacy Dec de mettre en place une commission,,pl,qui va faire ce travail,,pl,Décret de,,pl,l'évêque a nommé une commission pour sécuriser les os des martyrs,,pl,le transfert cérémoniel des restes des martyrs au nouveau reliquaire a eu lieu,,pl,Tous les os ont été traduits en matière pré-préparée,,pl,Le médecin qui a été impliqué dans le travail de la commission, spécialisé dans le traumatologue chirurgien orthopédique, a évalué leur état et leurs blessures en détail.,,pl,Il a été trouvé,,pl,qu'il y a deux crânes dans le reliquaire,,pl,trois fémurs,,pl,trois os du tibia,,pl,trois fibules et un sein,,pl, która dokona tego dzieła. Dekretem z 18 août 2004 roku biskup powołał komisję celem zabezpieczenia kości męczenników. 24 września 2004 roku odbyło się uroczyste przeniesienie szczątków męczenników do nowego relikwiarza.
Wszystkie kości przełożono na przygotowaną wcześniej materię. Uczestniczący w pracach komisji lekarz o specjalnościach chirurg ortopeda traumatolog szczegółowo ocenił ich stan oraz widoczne na nich obrażenia. Stwierdzono, że w relikwiarzu znajdują się dwie czaszki, trzy kości udowe, trzy kości piszczelowe, trzy kości strzałkowe oraz jeden krąg piersiowy.
Lors de l'examen du premier des crânes, la commission a conclu que la partie temporelle manquait,,pl,os pariétal et une partie de l'os occipital,,pl,L'endroit après un défaut de l'os occipital montre des signes de coupe précise avec un outil très pointu,,pl,peut-être avec une épée,,pl,Dans la zone des os pariétaux et occipitaux, de nombreuses cavités superficielles aux formes irrégulières ont également été observées,,pl,qui peut être un vestige de blessures blessées et des restes d'impacts probablement causés par l'impact d'un club,,pl,Le propriétaire du crâne au moment de la mort aurait pu avoir environ,,pl,Dans le deuxième crâne il y avait de nombreux défauts dans la région craniofaciale,,pl,entre autres,,pl,aucune partie de l'os frontal,,pl, kości ciemieniowej oraz części kości potylicznej. Miejsce po ubytku kości potylicznej nosi ślady precyzyjnego cięcia bardzo ostrym narzędziem (być może mieczem). W okolicy kości ciemieniowej oraz potylicznej zauważono też liczne powierzchowne ubytki o nieregularnych kształtach, mogące być pozostałością po zadanych ranach tłuczonych oraz pozostałości po uderzeniach powstałych prawdopodobnie na skutek uderzenia maczugą. Właściciel czaszki w chwili śmierci mógł mieć około 30 – 40 ans.
W drugiej czaszce stwierdzono liczne ubytki w obrębie twarzoczaszki, między innymi: brak części kości czołowej, manque d'os temporal,,pl,maxillaire,,pl,zygomatique,,pl,Dans la région de la jonction de l'os temporal avec l'os pariétal et maxillaire, on peut voir clairement la trace de la plaie cicatrisante,,pl,séparer les deux os,,pl,qui a reçu un outil très pointu,,pl,A l'endroit où les os temporaux et temporels se rejoignent, vous pouvez voir la trace d'une autre coupe,,pl,Enfin sur le crâne sont visibles,,pl,similaire à la précédente,,pl,de nombreux petits défauts superficiels pouvant résulter de blessures infligées probablement par un club,,pl,En raison des nombreuses pertes, il était difficile d'évaluer l'âge de la personne,,pl,qui a été tué de manière si bestiale,,pl,Vraisemblablement, c'était aussi autour,,pl, szczękowej, jarzmowej. W okolicy łączenia kości skroniowej z kością ciemieniową i szczękową widać wyraźnie ślad po ranie rąbanej, rozdzielającej obie kości, która została zadana bardzo ostrym narzędziem. W miejscu łączenia się kości skroniowej z ciemieniową widać ślad po kolejnej ranie rąbanej. Wreszcie na czaszce widoczne są, podobnie jak na poprzedniej, liczne drobne powierzchowne ubytki mogące być skutkiem ran tłuczonych zadanych prawdopodobnie maczugą. Ze względu na liczne ubytki trudno było ocenić wiek osoby, która została zabita w tak bestialski sposób. Przypuszczalnie wynosił on również około 30 - 40 ans. Les os restants, probablement des extrémités des martyrs, sont bien conservés et ne portent aucun signe de blessure,,pl,Pour la première fois dans l'histoire, les restes des martyrs ont été si soigneusement étudiés et décrits,,pl,Les os ont été lavés dans du vin de raisin blanc,,pl,Puis dans une procession solennelle,,pl,dans lequel le comité a participé,,pl,ils ont été déplacés à l'endroit,,pl,dans lequel ils se reposent aujourd'hui,,pl,Un tube a été inséré dans le reliquaire,,pl,dans lequel il y a des documents avec le protocole de travail de commission,,pl,Le père Ryłko, qui était présent pendant les travaux du comité, s'est demandé,,pl,conformément aux principes du droit canonique, il avait l'intention de couvrir les os des martyrs,,pl,de sorte qu'ils sont complètement invisibles,,pl.
Po raz pierwszy w dziejach szczątki męczenników zostały tak dokładnie zbadane i opisane. Kości zostały umyte w białym gronowym winie. Następnie w uroczystej procesji, w której uczestniczyła komisja, zostały przeniesione na miejsce, w którym dziś spoczywają. Do relikwiarza włożono tubę, w której znajdują się dokumenty z protokołem prac komisji. Obecny podczas prac komisji ksiądz Ryłko zastanawiał się, czy zgodnie z zasadami prawa kanonicznego zamierzał przesłonić kości męczenników, tak by były zupełnie niewidoczne, mais après réflexion, il permit que les restes soient couverts de gaze,,pl,Après avoir transféré les os au nouveau reliquaire, les anciens habitants de Ząbkowice sont venus au pèlerinage,,pl,adorer les reliques,,pl,Franz Toenniges a fondé une plaque dédiée aux martyrs dominicains,,pl,Une plaque similaire était dans l'église avant la sécularisation,,pl,La plaque a été consacrée par le père Pallotyn Wolfgang Weiss,,pl,au printemps,,pl,Dans l'église des Clarisses, la saison du président a commencé,,pl,Afin de familiariser l'histoire des martyrs dominicains, l'un des habitants de Ząbkowice a fondé une plaque avec le texte en polonais et en allemand,,pl,commémorer les événements d'avant,,pl.
Po przeniesieniu kości do nowego relikwiarza z pielgrzymką przyjechali dawni mieszkańcy Ząbkowic, by oddać cześć relikwiom. Franz Toenniges ufundował tablicę poświęconą dominikańskim męczennikom. Podobna tablica znajdowała się w kościele przed sekularyzacją. Tablicę poświęcił ojciec Pallotyn Wolfgang Weiss.
Wiosną 2006 roku w kościele Klarysek miało miejsce rozpoczęcie sezonu przewodniczącego. Celem przybliżenia historii męczenników dominikańskich jeden z mieszkańców Ząbkowic ufundował tablicę z tekstem w języku polskim i niemieckim, upamiętniającym wydarzenia sprzed prawie 700 ans. Au tableau il y a aussi les armoiries et les appels des Dominicains,,pl,Grand feu,,pl,année - un sauvetage miraculeux,,pl,Pendant le grand incendie d'avril,,pl,le monastère et l'église étaient la propriété de la commune évangélique,,pl,L'incendie a détruit la plupart des bâtiments de la ville et dans les environs de Sadlno,,pl,L'objet du temple était également en danger,,pl,Pasteur Hermann Graeve a rassemblé les hommes et, avec leur aide, a réveillé les dépendances en bois adjacentes au temple,,pl,Néanmoins, le toit de l'église a commencé à brûler,,pl,Alors le pasteur est allé à l'église et est tombé sur ses genoux et a supplié Dieu pour l'aide,,pl,Un moment plus tard, le vent a changé de direction et le temple a été sauvé,,pl.
Wielki pożar 1858 roku – cudowne ocalenie?
Podczas wielkiego pożaru w kwietniu 1858 roku klasztor i kościół były własnością gminy ewangelickiej. Ogień strawił większość zabudowy w mieście oraz w pobliskim Sadlnie. Zagrożony był również obiekt świątyni. Pastor Hermann Graeve zgromadził mężczyzn i przy ich pomocy rozburzył drewniane oficyny przylegające do świątyni. Mimo to dach kościoła zaczął się palić. Wtedy pastor wszedł do kościoła upadł na kolana i zaczął prosić Boga o ratunek. Chwilę później wiatr zmienił kierunek i świątynia została ocalona.
SOURCE: zabkowiceslaskie.pl